جرم یا جنگ؟ تاملی جرم شناختی در مفهوم محاربه: دکتر حسین غلامی

مقاله حاضر، پژوهش جناب آقای دکتر حسین غلامی، دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی می‌باشد. مطالعه این مقاله ارزشمند و گران‌بها به عموم دانش‌پژوهان حقوقی، به خصوص محققان حوزه حقوق کیفری و جرم‌شناسی توصیه می‌گردد. از جمله آثار برجسته آقای دکتر غلامی، می‌توان به کتب 1. بررسی حقوقی – جرم شناختی تکرار جرم، نشر میزان و 2. عدالت ترمیمی، نشر سمت اشاره داشت.

منبع اصلی مقاله: مجموعه مقالات در بزرگداشت استاد عالیقدر فقه و حقوق دكتر ابوالقاسم گرجی، جلد دوم، تهران، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ نخست، 1389، صص450-429.

متن مقدمه و PDF مقاله در ادامه مطلب جهت دانلود قرار گرفته است.

مقدمه :

  در رویکردی زبان شناختی، نه تنها ساخت و پرداخت مفهومی از یک پدیده متاثر از خاستگاه نظری و اندیشگی خاصی است بلکه مفهوم سازی ویژه از یک موضوع دارای آثار ادراکی و عملی مرتبطی نیز می باشد. به عنوان مثال پدیده جرم در قالب تعرض به مالکیت یا تمامیت جسمانی دیگری می تواند موضوع فهم های متفاوت و متعددی قرار گیرد که همان فهم و درک متفاوت، منبع و ماخذ ابراز نوع خاصی از واکنش یا پاسخ به پدیده مجرمانه نیز خواهد بود. همچنانکه ممکن است ترویج و تبیین همان فهم و درک، نقش اساسی در غلبه آن بر سایر فهم های رقیب یا نظیر داشته، در اندک مدتی به عنوان ماهیت و محتوای اصلی آن پدیده تلقی شود. مفهوم سازی از جرم، بدون تردید با توجه به چنین آثار و مقدم بر آن تحت تاثیر خاستگاه های نظری ویژه ای صورت می گیرد. آنگاه که از جرم به عنوان نقض روابط میان فردی و تعرض به قلمرو حاکمیت فردی یاد می کنیم، بر عدم مداخله و تولیت متمرکز غیر سهامداران عدالت کیفری نیز تاکید می کنیم؛ در حالی که وقتی از جرم، تعرض به قلمرو حاکمیت دولت و نقض نظم عمومی فهم می کنیم، متولیان نظم عمومی کلاسیک که نمایندگان حکومت یا دولت به معنای وسیع کلمه اند، نقش اصلی در واکنش نسبت به جرم و پیش از آن تولیت و مدیریت پدیده مجرمانه و آثار آنرا بر عهده می گیرند. در نتیجه فهم از جرم به مثابه بیماری یا اختلال روانی – رفتاری، کنشگران دیگر با ساز و کار نظام رسیدگی متفاوت جهت حصول به اهداف خاص پا به عرصه وجود می گذارند.

   بررسی تحولات تاریخی مفهوم جرم حاکی از آن است که سه فهم رقیب و گاه در حال جدال با یکدیگر از جرم در تاریخ اندیشه های کیفری مطرح شده، گاه در نتیجه غلبه یک فهم، فهم های دیگر به محاق رفته و زمانی دیگر فهم مغلوب، غالب گردیده است. تلقی از جرم به عنوان اختلاف میان فردی، فهم از جرم به عنوان جنگ و نیز تلقی جرم به عنوان بیماری از جمله فهم های متفاوتی هستند که بخش هایی از تاریخ عدالت کیفری و سیاستگزاری جنایی را تحت تاثیر قرار داده اند. برای تعقیب و تثبیت هر کدام از فهم های مذکور، منافع فردی و گروهی، نظم اجتماعی، الزامات و الهامات مذهبی و توسل به دانش های نوین نیز مورد استشهاد و استظهار قرار گرفته اند، چنانکه گاه مفهوم سازان جرم و حتی عدالت کیفری ترجیح داده اند به جای استظهار از منابع مذکور، تلقی خود از جرم را بیان اراده خداوند یا ترجمان اراده عمومی و یا آموزه های علمی قلمداد نمایند.

   در این مقاله از میان فهم های سه گانه پیشین از جرم، صرفاً به یک فهم از آن که ناظر به تلقی جنگ از جرم است پرداخته می شود. چنین فهمی از جرم، اگرچه نسبت به تلقی از جرم به عنوان نقض روابط میان فردی، امری نو ظهور بوده است، اما نه تنها در فرایند دولت – قانون سازی به شدت مورد توجه قرار گرفته است، بلکه در قالب رویکردهای اقتصادی، سیاسی – حقوقی از دهه ۱۹۷۰ مجدداً احیا گردیده، به ویژه پس از واقعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مورد استفاده خاص قرار گرفته است. فهم جنگ از جرم در نظام فکری عدالت کیفری اسلامی / مسلمانان موضوع غریب و بیگانه ای نیست. محاربه، مفهومی است که بیشترین قرابت را با چنین درکی از جرم دارد. بررسی تلقی جنگ از جرم، مجالی است برای ایجاد چنین زمینه ای جهت فهم محاربه در نظام عدالت کیفری اسلامی.

لینک کمکی (چنانچه از لینک بالا موفق به دانلود فایل نشدید، از لینک زیر استفاده کنید)

علاقمندان برای تهیه کتاب مجموعه مقالات در بزرگداشت استاد عالیقدر فقه و حقوق دكتر ابوالقاسم گرجی می توانند به دفاتر فروش انجمن به نشانی ذیل مراجعه فرمایند:

دفتر شماره 1: خیابان ولیعصر، پل امیر بهادر، خیابان سرگرد بشیری، پلاک 71  تلفن: 3-55374531 داخلی 104

دفتر شماره 2: خیابان انقلاب، بین ابوریحان و دانشگاه، ساختمان فروردین، طبقه چهارم، واحد 14    تلفن: 66409101